برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 300

پس بودن-عقب افتادن از دیگران

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

پا گرد-محل چرخیدن پله ها

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

خورد و برد-افراط و زیاده روی-ریخت و پاش-تعدی و تجاوز

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

آدم کردن کسی-کسی را تربیت کردن-سواد آموختن

دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی
ریخته پاشیده-درهم برهم-شلوغ پلوغ

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

دول-آلت مردی به زبان کودکان

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

چرکمرده-نگا. چرکمُرد

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

دلجور-همدل

حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

جملگی-تمامن-سراسر

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

چَکه-شوخ و بذله گو

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

افسارگسیخته(سرکش)

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون
ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

اسب چپ با همدیگر بستن(با هم کینه و دشمنی داشتن)
دسته پل-الک دولک

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

آشی بودن زندگی(نامساعد بودن حال و احوال)

آتشخوار-ظالم-حرام‌خوار

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

دوام کردن-دوام آوردن

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

جایی-مستراح-توالت

تب و تاب-سوز و گداز

تار و مار-متفرق-پراکنده

دله دزدی-عمل دله دزد

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک

پا بر جا-ثابت قدم-استوار

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

دماغ چاقی-احوال پرسی

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان
از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

افتاده(فروتن، متواضع)

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

خبرکش-سخن چین

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

بوگندو-آدم کثیف و بد بو
دلادل-پُر-نهایت بزرگی-شکم زن آبستن

دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن

بوق سگ-بسیار دیر وقت

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

دسته دیزی-قوم و خویش دور

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

چرک کردن-عفونت کردن زخم

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

آفتاب برِ دیوار آمدن(به پایان آمدن عمر)

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن
تِلِک و پِلِک-رخت و وسائل ناچیز خانه
تاریک خانه-اتاق تاریک برای ظهور و چاپ فیلم

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

تند نویسی-سریع نویسی

چرکمرده-نگا. چرکمُرد

خیر باشد-پس از شنیدن خواب کسی به فال نیک به او می گویند

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن

به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن
چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)
خودآموز-بدون آموزگار

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

حمله گرفتن-غش کردن

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل
چروک خوردن-نگا. چروک افتادن
پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن
چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند
چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

تخت و تبار-خوب و رو به راه

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

خط افتادن-خراش افتادن

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

چارپایه-صندلی کوچک و بدون پشتی

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

زیر شلواری-زیر جامه

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

روخوانی-از روی کتاب و نوشته خواندن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه
زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

چای نیک-قوری و کتری چای

رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

زیر پای کسی را خالی کردن-زیر پای کسی را جارو کردن

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن
خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

چیز خور-مسموم شده

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

خدا به سر شاهده-خدا بالای سر شاهد است

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

امان دادن(کسی را پناه دادن، از گناه کسی گذشتن)
خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد

از زورِ-از شدت-از بسیاری
خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی
پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن

دم کار گرفتن-به کار واداشتن
راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

برادر شوهر-برادرِ شوهر هر زن

دخل کسی آمدن-کلک کسی کنده شدن-کار کسی ساخته شدن-نابود شدن

انگشت‌نگاری-ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده

دول-آلت مردی به زبان کودکان

آب به چشم آمدن-طمع کردن

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

دل گُنده-سهل انگار

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه
خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی
چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن
چرسی-آدم معتاد-افیونی
تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت

بازداشتگاه-زندان موقت

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

حق التدریس-مزد آموزگار

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

زهکونی-اردنگی-تیپا

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد
حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد

چَکی-وزن نکرده-یک جا

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

پشمالو-دارای موهای بسیار

پر و پخش-پراکنده
خالی بستن-چاخان کردن-بلوف زدن
تقاص پس دادن-تاوان پس دادن
دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

باج سبیل-چیزی که به ناحق به اشخاص قلدر و مقتدر باید داد

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

پیش کردن-راندن به جلو

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)
خطایی-نوعیز آجر

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی

پینه-وصله-پوست سخت شده

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

تشریف داشتن-حضور داشتن

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

چهره کردن-نگا. چهره شدن

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

تته پته-لکنت زبان

چُل کلید-جام درویشان

حمله گرفتن-غش کردن

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

پرچانه-پرگو-روده دراز-وراج

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

ته بر کردن-از ته بریدن
چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

خواربار-ارزاق-خوراک

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن
تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار
ادرار بزرگ-مدفوع
پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

بَزک-آرایش-چسان فسان

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

چغاله بادام-بادام نارس

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

چین و چوروک-چین و شکن

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

خوشگل-دل پذیر-تو دل برو-زیبا

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

چندر غاز-پول بسیار کم

داغ کردن پشت دست-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت
دست به دامان کسی شدن-به کسی پناه آوردن-به کسی متوسل شدن
چوروکیده-پر چین و چوروک

بستن-یخ ردن-منجمد شدن-منعقد شدن-سفت شدن-ریختن بیش از اندازه-هدف قرار دادن
خیکی-آدم چاق و فربه

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

از چپ و راست-از همه سو-از همه جا
تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن

از سر نو-دوباره

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

البرز(بلندقامت، دلیر)