بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 117

از خجالت آب شدن(بسیار شرمنده شدن)

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

خدمت رسیدن-به حضور رسیدن

خبرگزاری-موسسه ی خبرگیری و انتشار خبر

پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

بر ملا شدن-آشکار گشتن

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

زیپ-نوعی بست ساخته شده از دو نوار دارای دندانه های فلزی یا پلاستیکی قابل درهم افتادن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

زر زرو-بچه ای که زیاد عر می زند

بی خودی-بی دلیل-بی جهت

 

چُرتی-اهل چرت زدن-ضعیف-مردنی

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

 
زیاده روی-افراط-اسراف

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

حاضر به یراق-حاضر و آماده

پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب

دُم ِ هم کردن-مطابق یکدیگر کردن-دو کناره ی چیزی را بر هم نهادن

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

 

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

خوش محضر-شیرین سخن-خوش مجلس

انکر منکر-بسیار زشت و بدترکیب

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن

 

دخترینه-دختر-مونث

بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

خِر-حنجره-گلو

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن

چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد
دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

 

 

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

تپه ماهور-زمین ناهموار
پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی
چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن
 

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

زبیل-آشغال-زباله

رده-حرف زشت یا نامربوط
جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

د ِ-حرفی برای بیان مداومت

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

چُغُل-سخن چین

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

جفت گیری کردن-جماع کردن حیوانات

پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع

خیس کردن-ادرار کردن به خود

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

پر کسی به پر کسی گرفتن-برخورد مختصری با کسی داشتن

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

 

انسان بودن(شریف و درست بودن)

چله نشینی-خانه نشینی

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

دل پیچه-دل درد-فشار آمدن به معده و روده بر اثر بیماری های گوارشی

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

 

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد
حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد
تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

چَکی-وزن نکرده-یک جا

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

 

 

پولکی-آن که پول را دوست دارد-آن که رشوه می گیرد-آن چه که با گرفتن پول انجام گیرد

 

پیش-برنده-آن که جلو است

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند
تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

تخت سینه-وسط سینه

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

زیر شلواری-زیر جامه

 

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)

دو دو زدن-تکان تکان خوردن

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

ته نشست-رسوب

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

 

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت
از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

آش هفت جوش(قضیه‌ی پیچیده)

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

 

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

 

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

زرق و برق-جلوه ی ظاهری-جلا و شفافی

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

پا-حریف

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

 

 
جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن
اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن
به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

 

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

 

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

دوری-ظرف غذاخوری پهن

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

آیه‌ی یاس(آن که بدبینی را به کمال می‌رساند)

 

 

 

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن
بساز-آدم سازگار-صبور
حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

حمله کردن-یورش بردن

الو(شعله‌ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم))

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

بار انداختن-توقف و اقامت کردن

چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن
خدا به دور-پناه بر خدا

آش همان آش و کاسه همان کاسه(چیزی تغییر نکرده)

اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

روان کردن-از بر کردن
رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن
خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

با محبت-زود جوش و مهربان

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

پیل پیلی رفتن- پیلی پیلی خوردن

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو
زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

 

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

خوردنی-غذا-قابل خوردن
بی همه چیز-آدم بد جنس-نادرست-کسی که صفت خوبی ندارد

دود ِ کلفت-دود مواد مخدر

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

 
زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن
بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !
الفرار-گریز-بگریز !
دهان پر کن-بدون ارزش و اهمیت واقعی

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

 

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

به دست و پا افتادن-به تلاش و تقلای زیاد افتادن

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)
زبان تلخی-درشت گویی-گفتار خشن

 

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

 
جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد
چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن
 

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن
از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

 

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

جَر-پیچ و خم راه

چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن

دهن-واحد آواز خواندن

جود-یهودی-حهود

دیر فهم-کند ذهن-کودن

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

 

جوغ-جوی آب

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

حجله خانه-اتاق شب زفاف

چیز خور شدن-مسموم شدن

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

جزوه-کتابچه-دفترچه

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

 
بی اشتها-بی میل به غذا

بوق سگ-بسیار دیر وقت

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

 

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

خیرات کردن-چیزی را

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

پت پت کردن-صداکردن فتیله ی چراغ بر اثر تمام شدن روغن آن

 

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

خود را خوردن-رنج بردن

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

دبنگ-احمق-کودن

دست دوم-کار کرده-مستعمل

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

پس نشستن-عقب نشینی کردن

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن
دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

خوش قواره-خوش اندازه-متناسب

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

زیاده روی کردن-اسراف کردن-افراط کردن

چو-شایعه

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

درگذشت-مرگ

پُخت کردن-پختن

برادر زاده-فرزند برادر

چار چار کردن-داد و فریاد راه انداختن

تِر زدن-خراب کردن کار
برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

 

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)
 

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

 

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم
زیر آبی-زیرآبکی

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)
با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد
پس نشستن-عقب نشینی کردن
آشوب شدن دل-دچار تهوع شدن
خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

 

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی
از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

چاپچی-دروغ گو-لاف زن
جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

دندان تیز کردن-طمع کردن

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

خبرنگاری-کار خبرنگار

در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

دست نماز-وضو

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه

از کمر افتادن-از خستگی زیاد از کار افتادن-ناتوان شدن در امر جنسی

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی
راحت کردن-کشتن
پورت-سر و صدا-داد و فریاد
زبان تلخی-درشت گویی-گفتار خشن

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

 
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

بی سکه-بی اعتبار

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

 
 

 

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ

 

 

چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم

 

احوال گرفتن(جویای حال شدن)

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

بی سر و پا-پست-فرومایه

جملگی-تمامن-سراسر

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

پاپاسی-مبلغ ناچیز-پشیز

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

بد قدم-نامبارک-بد شگون

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

خُردینه-بچه ی خردسال

چپری آمدن-زود آمدن

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

چَه چَه-صدای بلبل

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

درمانگاه-جای درمان بیمار

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ

چانه-گلوله ی خمیر نان

خام کردن-فریب دادن-اغفال کردن

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن-زندگی کسی را آشفته کردن-کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن

بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

خاله وارَس-آدم فضول

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن