کاملترین مجموعه فرهنگ لغت مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت هشتم

چاییده-سرما خورده-زکام گرفته

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

تنبان درآر-بی حیا-دریده

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

خِرخِره-حلق-حلقوم

زبان نفهم-کودن-بی شعور
چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

پشت-نسل-فرزندان

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

 

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

رای اعتماد-رایی که نمایندگان مجلس در تایید به دولتی بدهند
ز ِق زدن-نق نق کردن بچه که مقدمه ی فریادهای و گریه های بعدی است

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

 

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن

خشکه بار-نگا. خشکبار

 
تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ
دخترکی-دوشیزگی-بکارت

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

انگشت روی چیزی گذاشتن(موضوعی را مورد توجه قرار دادن)
پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده
دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

 

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

دو به دو-دو تا دو تا

دختر خوانده-نادختری-دختری که به فرزندی پذیرفته شده است

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

 

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

دست کم-حداقل

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

 

 

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز
حمله ای-مبتلا به بیماری غش

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

ذُق ذُق کردن-تیر کشیدن زخم-سوزش داشتن اندام دارای درد

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

آنکادر کردن-اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

بار خود را بستن-از منبعی استفاده کردن و توانگر شدن

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن
به هم زدن-قطع رابطه کردن

 

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

به هم خوردن حال-استفراغ کردن-بالا آوردن

چسی در کردن-نگا. چسی آمدن
بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

زاد و رود-زاد و ولد-فرزندان
 

اختر شمردن-شب‌بیداری

حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

آب لمبو(چلانده‌شده، فشرده)
از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت-ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست
ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

چرک کردن-عفونت کردن زخم

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن
خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود
چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی
خدا به رد-در پناه خدا

آدم سر به راه(شخص خوب و نجیب، کسی که مزاحم دیگران نیست)
زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد
 

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن
چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

خوش منظره-خوش نما-زیبا

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

 

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

 

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

پاگون-سردوشی

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

خاور زمین-قاره ی آسیا

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

پرداختی-مبلغ داده شده

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

بالینی-کلینیکی
درد دل-غم و اندوه درونی
پشت و رو کردن-برگرداندن جامه به صورتی که رو پشت و پشت رو شود

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

 

 

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

خدمت رسیدن-به حضور رسیدن

 

چیل-آدم بد بیار

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود
تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

به جا آوردن-شناختن

بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

 
جَخت-متضاد صبر

 

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن
 

جَستن چشم-پریدن پلک چشم

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

خنکای صبح-سحرگاه

آفتاب خوردن(سختی کشیدن)

از بن گوش-کمال بندگی و خدمتکاری

بخار-توانایی-شایستگی
از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن
زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

دست به نقد-بی درنگ-زود-فورن

 

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

چیز خور-مسموم شده

 

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

 

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

آستین از چشم برداشتن-آشکارا گریستن

دوا دادن-دوا خوراندن-مسموم کردن-مشروب خوراندن

تنگاب آمدن-به جان آمدن

زهره کردن-بسیار ترساندن

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

 

 

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن
 

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن
خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

زانو انداختن شلوار-کش آمدن پارچه ی شلوار در قسمت زانو

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد
جرواجر کردن-پاره پاره کردن

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

خدا به رد-در پناه خدا

رعیت داری کردن-حراست کردن از زیردستان-مورد نوازش و محبت قرار دادن زیردستان

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

پلک روی هم نگذاشتن-حتا لحظه ای نخوابیدن

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

تِر زدن-خراب کردن کار

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

درز را آب دادن-از راه به در شدن

 
چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

بند آوردن-متوقف کردن

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

 

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

حرف پوچ-سخن بی معنی

 

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس
خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی
چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

پُرز دادن-روی آتش گرفتن مرغ پر کنده برای سوزاندن پرهای ریز آن
چماق دار-زور گو-کسی که با زور مقصود خود را به دیگری تحمیل کند
پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن
رقصیدن توی تاریکی-بی موقع یا بدون اطلاع کاری را انجام دادن

آشغالی-سپور

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)
زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

به حق چیزهای ندیده و نشنیده-پس از شنیدن حرفی یا دیدن چیزی تعجب آور می گویند

دست بده داشتن-بخشنده بودن

آویزان کسی شدن(طفیلی کسی شدن)

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی

تناسب داشتن (چیزی) به کسی

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

 

بگیر و ببند-توقیف و حبس-حکومت نظامی

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

حشری-شهوت ران-پر شهوت

رد خور-رد شدنی-سزاوار ترک کردن

خدا حافظ-به درود-در پناه خدا-خدا نگهدار

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

زیر آبی-زیرآبکی

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

 

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی
چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

پول مول-پول

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

جِر-اوقات تلخی-لج

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

احدالناس(کسی، فردی)
درز گرفته-کوتاه کرده

روغن داغ-روغن گداخته

پشت و رو کردن-برگرداندن جامه به صورتی که رو پشت و پشت رو شود

رخصت خواستن-اجازه خواستن

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

 

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

 

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

جار زدن-سر و صدا راه انداختن-همه را با خبر کردن-رازی را بر ملا کردن-فریاد کشیدن
ابتدا به ساکن(ناگهانی، بی‌مقدمه)

 

الانه(همین حالا، هم اکنون)

آبِ سیاه-نیمه کوری
آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

چشم چشم را ندیدن-سخت تاریک بودن

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی
چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

پیله-مو
پروار-فربه-چاق

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

 

 

دل دادن و قلوه گرفتن-غرق گفت و گو و راز و نیاز بودن

 
از چپ و راست-از همه سو-از همه جا

 

خربزه قاچ کردن با اتوی شلوار-بسیار آراسته بودن و به خود پرداختن

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

 

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

ازدست‌رفته-عاشق

امن و امان(بدون بیم و هراس)

 

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

 

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

پخته-با تجربه-دنیا دیده

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

به خرج کسی نرفتن-بر کسی تاثیر نکردن-بر کسی موثر واقع نشدن

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

ارزانی(بخشیدن، دادن)

تمام و کمال-کامل-به تمامی

خانم باجی-همشیره-خواهر خوانده

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن
برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

این خط و این نشان-عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری-نگویی که نگفتم.