لیست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری مردم ایران قسمت نوزدهم

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

بچه افتادن-سقط شدن جنین

 

دیزی پشت سر کسی بر زمین زدن-بی اعتنایی کردن به قهر کردن و رفتن کسی

چیز دار-ثروتمند

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن

خاک تو سری-مصیبت زدگی-گرفتاری-بدبختی

پشت سر هم-پیاپی متوالی

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

زبان پس قفا-نوعی گل است

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

 

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج
دیر فهم-کند ذهن-کودن
چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

حَبه را قُبه کردن-کاهی را کوه کردن
پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

به پیسی افتادن-دار و ندار خود را از دست دادن-فقیر و بیچاره شدن

زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه
انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

دله دزدی-عمل دله دزد

اشرفِ خر-حریصی که زیان کند-نه خود خورد و نه به دیگران خوراند

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

بد آمدن-برخوردن به کسی-ناراحت شدن

 

حساب کهنه-نگا. حساب سوخته

تنگ کلاغ پر-نزدیکی های صبح
روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

پیمانی-استخدام غیر رسمی

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است

در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

 

پایش افتادن- پادادن و پا افتادن

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

بومی-محلی-اهل همان سرزمین
 

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

 

 

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع
تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن
خوار و ضعیف-نحیف-ناتوان

دیر فهم-کند ذهن-کودن

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن
به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

بخت، بخت اول-برای هر زنی شوهر اول بهتر است

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی
پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

 

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

 

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

خایه دار-با جرات-شجاع
تند نویس-کسی که سریع می نویسد
انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

رگ ترکی-تعصب نژادی

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

ته گرفتن-سوختن غذا

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

دهان کسی چاک و بست نداشتن-ناتوان بودن در رازداری

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

 

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

 

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

 

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

پشته کردن-روی هم انباشتن
بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

دزد و دغل-نادرست و مکار

دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

جرینگ-صدای سکه های پول

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

در نتیجه-سرانجام-عاقبت

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

دق کردن-از غصه مردن

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن
دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

 

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

دست به نقد-بی درنگ-زود-فورن

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

چینه کشی-شغل چینه کش

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

پشت کسی باد خوردن-دلسرد شدن از کاری پس از مدتی استراحت یا بیکاری-از دل و دماغ افتادن

راپرت-گزارش-خبر

احتیاطی-نجس-ناپاک

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

خلا-مستراح

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

چوروک خوردن-چین برداشتن

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

آب و خاک-میهن-دیار

بُراق-خشمگین-عصبانی

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

ذباله دانی-هر مکان کثیف-بی نظم و بی ارزش

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

 

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی
حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد
زمخت گفتن-دشنام دادن-سخنان درشت گفتن

داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

روکاری-کار روی بنا یا چیزی
تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه
ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود
انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

کسی را اذیت و آزار کردن

چتوَل-یک چهارم

راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

ذُق زدن-بهانه گرفتن و گریه کردن-نق زدن

جامهر-کیسه ای که مهر نماز را در آن می گذارند.

زلف-موهای جلو سر و بناگوش

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

 

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

اُرُسی-کفش

 

 
 

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

حلق آویز-به دار کشیده

خنکای صبح-سحرگاه

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

بر ملا شدن-آشکار گشتن

 

دود چراغ خوردن-زحمت کشیدن-تحمل رنج کردن-استخوان خرد کردن
جواب کردن-به کار کسی پایان دادن-از کار اخراج کردن

خجالت زده شدن-شرمسار شدن-شرمنده شدن

باب شدن-معمول و رایج شدن

 

 

فال بد زدن

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

روده دراز-پر حرف-وراج

اُتُل-شکم-اتوموبیل

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

آب و خاک(میهن، دیار)

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

 

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن
 

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی
پاک-به کلی-یکسره

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

آب و خاک(میهن، دیار)

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

 

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که
پر زور بودن سمبه-زیاد بودن فشار

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن
چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

 

 

روان کردن-از بر کردن

به جا آوردن-شناختن

از تیپ کسی بودن

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

آب رفتن زیر پوست کسی(پس از لاغری کمی فربه شدن)

 

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

 

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

اُق زدن-بالا آوردن

 
خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

حق-باج سبیل-رشوه

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن
آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند

خلا-مستراح

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه
جای ارزن نبودن-بسیار شلوغ بودن-جای سورن انداختن نبودن-سگ صاحبش را نشناختن

 
دُم به دست دادن-بهانه به دست دادن-خود را گیر انداختن

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

چشم چران-کسی که چشمش به دنبال زیبارویان باشد
د ِ-حرفی برای بیان مداومت

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

 

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

اجاق-دودمان

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

بدن نما-جامه ای که بدن از پشت آن دیده شود-آیینه ای که تمام بدن را نشان دهد

 
دل تو ریختن-مضطرب و وحشت زده شدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

رودرواسی-رودربایستی

خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

جیزگر خانه-محل رباخواری و قرض دادن پول در برابر اموال منقول

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

چوب حراج چیزی را زدن-در برابر تاراج و غارت قرار دادن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن
دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

داغان-از هم پاشیده-پریشان

خلا-مستراح
حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن
پشت خاک انداز-بسیار کم-به اندازه ی پشت خاک انداز

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

حق آب و گل داشتن-دارای امتیاز و اعتبار بودن

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

آی زرشک-آی زکی

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

خرج راه-هزینه ی سفر

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

 
دق کردن-از غصه مردن
به عرب و عجمی بند نبودن-هیچ پشت و پناهی نداشتن

 

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

 
خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

 

از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

پر بودن خیک کسی-سیر بودن

بی صفت-بی بهره از صفات خوب انسانی

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

چپری آمدن-زود آمدن

به سر دویدن- با سر رفتن

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

بغداد آباد-شکم سیر

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن

خیلی آب خوردن-گران تمام شدن-هزینه ی سنگین داشتن

دیگ به سر-لو لو

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب
آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

تمام و کمال-کامل-به تمامی
دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن

چوچوله باز-زنباره-دوست دار زنان بدکاره
 

زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

 

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

آجر شدن نان(از بین رفتن درآمد)

 

بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن
دو سره بار کردن-از دو جا سود بردن-دو لپی خوردن

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

 

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

در دست-آماده-حاضر

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

رک رک نگاه کردن-چپ چپ نگاه کردن-بر بر نگاه کردن

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

جَرّ-کشمکش دعوا

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن