لیست کامل فرهنگ لغت کوچه بازاری مردم ایران قسمت هفتم

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

دراز کش-افتاده-خوابیده

ازرق(چشم زاغ)

 

 

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

پس نشستن-عقب نشینی کردن

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

بابا بزرگ-پدر بزرگ

دار کشیدن-دار زدن

 

دبه ی کسی را روغن کردن-با دادن پول و هدیه کسی را راضی کردن

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

چاره ساز-خداوند

 

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

 

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب

 

 
تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

 

دو به دست کسی دادن-به کسی فرصت انجام کاری دادن-به کسی بهانه دادن
پت پتی-موتور سیکلت

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

حول و ولا-تقلا-دست و پا زنی

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

دو پا-انسان

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

پوست پیازی-نازک و بی دوام

پنبه شدن رشته-باطل و بی هوده شدن کار

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

جیش-ادرار در زبان کودکان

پته ی کسی را روی آب انداختن-راز کسی را فاش کردن-کسی را رسوا کردن

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

آفتاب گز کردن(ولگردی کردن)

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

زیر چاقی-مهارت

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

خاله خُمره-زن کوتاه قد و چاق

تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

پُخت-هر نوبت از پختن
تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

چرند گو-یاوه گو

آب تاختن(پیشاب کردن)

تنبل خان-تن پرور
چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

 

چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

چراغ باران-چراغانی

جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)
زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

زیر دست-تابع-فرمان بردار

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)
دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

خواهر و مادر-عرض و ناموس-خانواده

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

حرف شنو-سر به را-مطیع

ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

 

زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

چُرت-خواب کوتاه

 

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی
دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

ذلیل مرده-ذلیل شده

اهل و نا اهل(کس و ناکس، نجیب و نانجیب)
استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

 

تپق زدن-بیرون شدن بی اراده ی کلمه از زبان-چیزی جز مقصود گفتن

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن
استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)
جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

دوا دادن-دوا خوراندن-مسموم کردن-مشروب خوراندن

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

 

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

 

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

چرکو-آدم کثیف

 

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

جُستن-چیز گمشده را یافتن

 

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

 
توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

 

زیر شلواری-زیر جامه

 

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

انگشت کردن-انگشت رساندن

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

 

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

 

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن
 

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت
از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

چاق کردن-سر حال آوردن-درمان کردن
زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

جوش خوردن معامله-انجام شدن معامله-منعقد شدن قرارداد

بلا نسبت-دور از جانب شما

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن-ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن

چاره-درمان
چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

پیاله فروشی-میخانه

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

 
بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن
پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن
آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)
پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

 

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

 

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن

حیوون-نگا. حیوان
بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن
داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر
زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

 
خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

دَم نقد-آماده-حاضر

خریت-نادانی-حماقت

تلخه-تریاک-سوخته

دراندشت-وسیع-بی سر و ته

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن
اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

چشم روی هم گذاشتن-نادیده گرفتن-گذشت کردن

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن
استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

 

زیر دست-تابع-فرمان بردار

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

 

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن

 
دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن

درازکش کردن-رو در روی زمین دراز کشیدن

پُلُغ زده-ورقلمبیده-برجسته

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

دیگ به سر-لو لو

چاره-درمان
 

پیش بردن-کاری را به انجام رسانیدن

 
تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن
چشم زاغ-بی شرم

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد
تخم چشم-مردمک چشم

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

چار میخ کشیدن-سخت اذیت و آزار کردن
پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست
خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن
 

تا شدن-دو لا شدن-جمع شدن

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن
جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

چشم و همچشمی-رقابت

حساب انگشت بالا-حساب ساختگی
زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن
داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن
اشرفِ خر-حریصی که زیان کند-نه خود خورد و نه به دیگران خوراند

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند
بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان
جای پا-اثر-نشانه-رد

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

بیسار-فلان

 

آمیزقلمدون-میرزا‌بنویس-کاتب

بده اون دستت-آی زکی !

ته نشست-رسوب

 

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

 

دو به دست کسی دادن-به کسی فرصت انجام کاری دادن-به کسی بهانه دادن

پشت و روی یک سکه-دو چیز به ظاهر متفاوت ولی در واقع مانند هم

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن
آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

احتیاطی(نجس، ناپاک)

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن

 

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست
باد گرفتن-مغرور شدن

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

 

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

 

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

تقدس مآبی-خود را به دروغ پارسا و پرهیز کار وانمود کردن

پا سوز-عاشق شیفته

پسله-جای پنهان-در نهان

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

چراغ باران-چراغانی
آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

 

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)
ریش کسی را چسبیدن-یقه ی کسی را چسبیدن

آخش درآمدن(از درد نالیدن)

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
 

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

 
چنار امام زاده صالح-متلک بد

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

پا نوشت-زیر نویس-آن چه که در پایین صفحه می نویسند
تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

بَر و بیابان-دشت و صحرا

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

پیشی-گربه در زبان کودکان

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

خدمت رسیدن-به حضور رسیدن

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر
پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده
دالبُر-بریده چون دال-منحنی وار بریدن
بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

 
اطفال باغ-گل‌های تازه

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها
خشک و خالی-مختصر و ناچیز

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

آب تاختن(پیشاب کردن)

 

دور دست-جایی دور

 

چس گرگی پا شدن-صبح زود برخاستن
 

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

چنگ انداختن-چنگ زدن

چپری آمدن-زود آمدن

جوش خوردن معامله-انجام شدن معامله-منعقد شدن قرارداد
 

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

خود را خوردن-رنج بردن

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

زهره کردن-بسیار ترساندن

زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن
پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار
دلپخت-پختن مغر چیزی

 

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

آکله فرنگی-سیفلیس

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
پالان کسی را لوخ کردن-به قصد فریب از کسی تعریف کردن
چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن
تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

دمرو-کسی که دمر خوابیده

جور به جور-نگا. جوراجور

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

 

بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن

چشم روشن شدن-شاد و خرسند شدن

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

دود چراغ-کشیدن شیره

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

چلک بازی-بازی الک دولک

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

به درد بخور-مفید-چیز یا کسی که سودمند باشد

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

دور از جناب ب-لانسبت

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

بد اخم-عبوس و ترشرو

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده
چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

اخت بودن(سازگار و هماهنگ بودن، مانوس بودن)

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن