بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 337

خِر-حنجره-گلو

تَپ تَپ-آواز خوردن چیزی به چیز نرم

اتصالی کردن-در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

چین چینی-پر چین

آفتاب گز کردن(ولگردی کردن)

بی وقت-نابهنگام-بی موقع

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

به چشم-اطاعت می شود
آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

 
پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه
جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

آکَل-آقای کربلایی
 

 

زن و بچه دار-کسی که زن و فرزند دارد

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

پرند-حرف بی هوده

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

تشریف داشتن-حضور داشتن

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن
از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

پات-بی آبرو-بی تربیت

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

 

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

چُرتی-اهل چرت زدن-ضعیف-مردنی

 

 

ابوقراضه-ابوطیاره

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن
آتشی-تندخو-زودخشم

 

جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن

آستین از دهان برداشتن-خندیدن

دو رگه-از دو نژاد محتلف
پس رفتن-عقب رفتن

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

دست تنها-بی یار-تنها

خش افتادن-خراش افتادن

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن

 

 

روغن کرمانشاهی-روغنی که در کرمانشاه از شیر گاو و گوسفند به دست می آورند و به ترین روغن زرد است
زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند
حساب راسته حسینی-رو راست-بی شیله پیله

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

 

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

 

 

اطفال باغ-گل‌های تازه
بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

دستبرد زدن-دزدیدن-غارت کردن

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

 

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

چاشته بندی-ته بندی

 

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

جان جانی-صمیمی-یکدل

تخت پایی-صاف بودن کف پا

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

 
اگر بمیری هم-به‌هیچوجه-هرگز

ته خوار-بچه باز

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

 
پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

 

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام
چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

 

پشم نداشتن کلاه کسی-اعتبار نداشتن-کاری از کسی برنیامدن

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

خون کسی در نیامدن-بی نهایت خشمگین بودن
چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

 

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

خود را خوردن-رنج بردن

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

آب دادن بند(خود را لو دادن، فرصت را از دست دادن)

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی

بد قدم-نامبارک-بد شگون
دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

 

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

 

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

 

الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)
تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

تپل مپل-چاق و چله

خدا نگهدار-خدا حافظ

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

آتشخوار-ظالم-حرام‌خوار

آمدن(آغاز به کاری کردن)
دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

چیز به هم بافتن-راست و دروغ سر هم کردن

تو به تو-گوناگون-لا به لا

 
رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

پول و پله-پول

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

چل مرد-مرد کوتاه قد

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن
ته بر کردن-از ته بریدن
 

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

دوا درمان-مداوا-معالجه

از ته دل-از سر صدق و صفا

پَس-ناجور-خراب

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق
زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

 

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

خپله-چاق و کوتاه قد

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

خیره-بی شرم-پر رو

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

تنگاب آمدن-به جان آمدن

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست
پُرز دادن-روی آتش گرفتن مرغ پر کنده برای سوزاندن پرهای ریز آن
خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد
د ِ-حرفی برای بیان مداومت

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

 
خال-نقطه ی سیاه-لکه

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

اُرُسی-کفش

دستشویی-توالت-مستراح

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

 

 

اَتَر زدن-فال بد زدن

خیک محمد-آدم چاق و فربه

حرف شنو-سر به را-مطیع
 

 

بامبول-حقه-کلک

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه
دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

 

در بردن-بیرون بردن-گذراندن
از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

 

 

جا دار-وسیع-فراخ

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

از صرافت چیزی افتادن-از انجام کاری منصرف شدن

این سفر(این بار)

 

 
دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

جان کلام-اصل مطلب

بی خیالش-نگران نباش-اهمیت نده

چنبره زدن-حلقه زدن

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

چرک کردن-عفونت کردن زخم

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن
دَنگال-جادار-بسیار فراخ

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

بز رقصاندن-هر دم بهانه ی تازه ای آوردن

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

 

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

 
خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)
خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن
چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

 

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

 

خسته و مرده-درمانده-وامانده-قدرت از دست داده

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

پافنگ-نهادن ته تفنگ در کنار در حالت خبردار ایستادن

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

دنیا پسند-آن چه که همه بپسندند

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک
چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

در عالم هپروت سیر کردن-دارای خیالات واهی بودن-کاملن بی خبر بودن

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی
چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

از زورِ-از شدت-از بسیاری
زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

البرز(بلندقامت، دلیر)

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

پیسی-بد رفتاری-آزار

پشم علیشاه-درویش بی قدر

 
آتشِ بسته(طلا)
راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

 

رقصیدن توی تاریکی-بی موقع یا بدون اطلاع کاری را انجام دادن
از کیسه خوردن-از جیب خوردن
چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته
تُف کار-بچه باز

روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

آفتابی شدن-پیدا و آشکار شدن-بیرون زدن آب قنات

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

 

چانه لغ-نگا. چانه شل

پر افاده-متکبر-مغرور
پَلِه-پول

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

خاکروبه-زباله-آشغال

چروک انداختن-چین انداختن

احوال گرفتن-جویای حال شدن

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

جنگ حیدری و نعمتی-جنگ میان دو تن یا دو دسته

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

 

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب
 

پابوسی-زیارت

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

پُلُغ زده-ورقلمبیده-برجسته

چُل-آلت مرد

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است
چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ
تند تیز-شتابان-خشمناک-ستیزه جو

چاشت یک بنگی-خوردنی کم با پول اندک

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

از سر کسی افتادن(عادتی را ترک کردن)

اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)
دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی
چُس افاده-افاده ی بی جا

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

آکله فرنگی(سیفلیس)

 

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

تازه وارد-کسی که تازه وارد شده است

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای
داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

 

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

پی آتش آمدن-زیاد نماندن-زود برگشتن

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

آبِ خشک(آب بسته)

 

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه
آب آتش زده(اشک)
 

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

پنج تن آل عبا- پنج تن

خاطر جمع-مطمئن

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

پزا-زود پخت شونده

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند

حشری-شهوت ران-پر شهوت

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند
داش-لوطی-مشدی

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

انگشت به دندان گزیدن-متحیر شدن-حسرت خوردن

چنار تجریش-متلک بد

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

 

چیز خور-مسموم شده

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

بی اشتها-بی میل به غذا

 

 
حواله ی سر خرمن-وعده به آینده ی نامعلوم

پابوسی-زیارت

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

 

دست به جیب-بخشنده-خرج کن

 

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

تر دست-ماهر-شعبده باز