مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 15

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

دست کم-حداقل

 

بیشتر از کوپن حرف زدن ،-سخنان بالاتر از حد و مقام خود گفتن پا را از گلیم خود فراتر نهادن

 

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

خود را از تک و تا نیانداختن-به روی خود نیاوردن-به اشتباه اعتراف نکردن

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن
دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

 

دست پیش-گدا

بادبادک-مرغ کاغذی-اسباب بازی کودکان که به هوا می کنند

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

این خط و این نشان-عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری-نگویی که نگفتم.

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی
 

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

 

چهل منار-تخت جمشید

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن

 

الحق و الانصاف-انصافن-حقن
جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است
رانده و مانده-بدبخت و وامانده
خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید
آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

جمع کردن-گرد آوردن

 

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

جملگی-تمامن-سراسر

چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

دور و دراز-فراخ و وسیع

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

خاک و خُل-گرد و غبار-آشغال
درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن

 
بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند
جا-رختخواب-بستر

 

رفتن تو هم-به فکر فرو رفتن-غمگین شدن-پریشان خاطر شدن

دست خوش !-آفرین

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

چشمداشت-توقع-انتظار
خدا برکت-خدا بیش ترش کند

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

حرفشان شدن-مشاجره ی لفظی پیدا کردن-اختلاف پیداکردن بر سر چیزی

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن
تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

دلچسب-دلپذیر-مقبول

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه
 

 

 
پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه
دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

چاله میدان-نگا. چاله خرکشی
خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند
آتشی شدن-از کوره در رفتن

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل
به درک- به جهنم

 

حاشیه دار-کناره دار

خِر-حنجره-گلو

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

راست شدن-رو به راه شدن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

 

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

انداختنی-جنس نامرغوب

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

خوشایند-مطبوع-پسندیده

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده
دود گرفته-بوی دود گرفته-دودآلود-دود زده
 

آب آتش زده(اشک)

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن
درشت-حرف زشت-دشنام

پزا-زود پخت شونده

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن

 

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

چته ؟-تو را چه می شود ؟

ترید- تلیت

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی
چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

 

دوسیه-پرونده

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

آفتاب به آفتاب-هر روز

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

 

اُرد(درخواست، سفارش، دستور)
داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

خود را خوردن-رنج بردن

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

پُرسه-مراسم دیدار با بازماندگان کسی که مرده باشد برای گرامیداشت او

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن
تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

چشمداشت-توقع-انتظار

زُل-خیره

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

 

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن
اشک تمساح(گریه ی دروغین)
زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

 

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار
حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن
بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن
باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

خیط کردن-نگا. خیت کردن

 

دست علی به همراه-علی یارت باد

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

 

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

خوره-جذام-آکله
خالی بستن-چاخان کردن-بلوف زدن
به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن
دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است
چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن
جور-هم طراز-اخت-هم زبان

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

بی جا-نامناسب-بی مورد
ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه
از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

آینه‌ی دست-تیغ و خنجر

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

دست و دل کسی به کار نرفتن-میل به کار نداشتن

پاری ها-برخی-دسته ای از مردم

 

چَک-سیلی-کشید

جفتک زن-لگد زن

روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

آستین از دهان برداشتن-خندیدن
 

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

در آش رشته گوشت دیدن-چیزی غیرمنتظره و دور از انتظار دیدن

دل و دماغ-دل و حوصله

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

الف به خاک کشیدن(خجالت کشیدن)

تلنگ-یشکن-باد صدا دار-ضربه ی صدا دار

دستک دمبک درآوردن-پاپوش دوختن-اشکال تراشی کردن

 

دلسرد-ناامید-مایوس

 

استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)

 

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

 

ابرو انداختن-ابرو آمدن

از خرس مویی کندن(از مردم خسیس چیزی درآوردن، هرچند ناچیز باشد)

امن و امان(بدون بیم و هراس)

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن
چینه کشی-شغل چینه کش

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

 

 

به خط کردن-به صف کشیدن

چتوَل-یک چهارم

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

درگذشت-مرگ

چرک-کثیف

 

خرده خرده-کم کم-رفته رفته

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

 

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

درشت-حرف زشت-دشنام

 

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)
خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد
روی خود کشیدن-رو کشیدن

خواهر خوانده-دوست صمیمی

زپرتو-ضعیف-بی دوام

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا
آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

 

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن

جوغ-جوی آب

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد
جفنگ-یاوه-سخن بی هوده-هرزه

 

خودخوری-حالت خودخور

از چیزی گلی چیدن(از چیزی بهره بردن)

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک

دخل و خرج کردن-درآمد بیش از هزینه شدن-سود بردن
چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند
زکی-لفظی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل
رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

درب و داغان-خرد و متلاشی-پریشان

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن
جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ
دنده کج-کج خلق-یکدنده

چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

 
جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

خط زدن-با خط کشیدن روی چیزی آن را باطل کردن

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

از تعجب شاخ در آوردن(بسیار شگفت زده شدن)
دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت
رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن
بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

جَر-پیچ و خم راه

دهان کسی چاک و بست نداشتن-ناتوان بودن در رازداری

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

چل زن-زن کوتاه قد

دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن
تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

این خاکدان(دنیا)

 

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

پیاله زدن-می نوشیدن

اشک کوه-یاقوت-لعل

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

چغل خوری-سخن چینی

زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن
دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن
خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده
آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)

 

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

فرسوده و خراب شدن

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد

خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن