کاملترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی قسمت سیزدهم

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

پا-حریف

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)
از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن
به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

دال-خمیده-کج
 

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

 

 

 

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

دست کج-نامطمئن-دزد

 

 

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

از عزا در آوردن-به دوره‌ی عزاداری پایان دادن

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

 

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

دست از سر کچل کسی بر نداشتن-کسی را به حال خود نگذاشتن

 

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

 

پاشیر-گودال پای شیر آب
زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن
توالت کردن-آرایش کردن

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

اسباب‌بازی(وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان))

خوش ِ کسی بودن-به هنگام شگفتی مانند چشمم روشن! گویند

توالت کردن-آرایش کردن

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن
دک و پوز-دهان و لب و دندان

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

ار زبان کسی(از قول کسی)

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

 

بی صفت-بی بهره از صفات خوب انسانی

تند نویسی-سریع نویسی

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن
خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

چوچول باز-دغل-بی حیا

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن

دراز کش-افتاده-خوابیده

زانو زدن-برای تعظیم زانو بر زمین زدن

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن
دود چراغ-کشیدن شیره

خود را خوردن-رنج بردن

دوا درمان-مداوا-معالجه
تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

اخت بودن(سازگار و هماهنگ بودن، مانوس بودن)

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا
زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن
اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

چشمه آمدن-گوشه ای از مهارت خود را نشان دادن

در دست-آماده-حاضر

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

 

 

 

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)
جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

آمدکار(شگون، فال نیک، خجستگی)

آب نخوردن-درنگ نکردن

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن
زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد
چوب تو ماتحت کسی کردن-نگا. چوب به آستین کسی کردن

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)
چپو کردن-چاپیدن-غارت کردن

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

 

انگشت‌شمار(کم، معدود)

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن
 

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

از تیپ کسی بودن

توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

 

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

جاپیچ-جاکش-دلال محبت
ریش بز-گیاهی همیشه سبز و پرشاخه

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی
داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

آب‌تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))

الفرار(گریز، بگریز !)

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

 

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

باد هوا-وعده ی دروغ-چیز پوچ و بی اعتبار

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده
این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

 

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

 

خر و پف-نگا. خرناس
زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

 
جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

 
زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

زیر سر داشتن-آماده شدن
افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن
پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی
زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

 

 
حیوونکی-نگا حیوانکی

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

پشت رو-وارونه

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن
پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

خاک به دهنم-زبانم لال
آدم کردن کسی-کسی را تربیت کردن-سواد آموختن

خدا به رد-در پناه خدا

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر
جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان
در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

 

حَب-قرص
تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف
بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

انداختن(فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران، درست کردن)

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

خاله خواب رفته-آدم شل و بی حال و وارفته

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

 

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

 

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

بقچه بندی-ران چاق

 

از بیخ گوش کسی گذشتن-در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن

بو دادن-بوی بد دادن-مشکوک بودن

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن
از زورِ(از شدت، از بسیاری)

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

حاجی ارزانی-گران فروش

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

 

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

داو-نوبت بازی

آب آتش زده(اشک)

دَم باز-چاپلوس-متملق

خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

داغان-از هم پاشیده-پریشان

دک و دهن-دک و پوز

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

بی رگ-بی غیرت-بی حس

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

 

باد گرفتن-مغرور شدن

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن
راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

دق مرگ-دق کش
دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن
دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

آبکی-بی‌ارزش-از روی بی‌علاقگی

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

پالان گذاشتن بر کسی-کسی را خر کردن-فریب دادن

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن
تریاکی-معتاد به تریاک

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

 

 

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

 

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

تعارفی-کسی که بیش از اندازه اهل تعارف است-قابل پیشکش

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

تک پَر-نوعی حرکت در ورزش باستانی

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

 

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

حمله کردن-یورش بردن

بی اُرس و پرس-بی مقدمه

ته نشست-رسوب

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

دام پزشک-پزشک حیوانات

جای پا-اثر-نشانه-رد

دیالله-زود باش دیگه !

آب‌تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن
خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن
جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

از تیپ کسی بودن

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن
آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن
ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن

 

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

پَخت-لوازم مورد نیاز زندگی

در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن
دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن
از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن
از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد
خرده خرجی-خرج های اندک
چیله-هیرم-خاشاک

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

توالت کردن-آرایش کردن

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

چلو چو انداز-شایعه پخش کن
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

تشت کسی از بام افتادن-رسوا شدن-آشکار شدن راز

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

 

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن
تمام و کمال-کامل-به تمامی
خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

زیر سری-بالش-متکا

رج کردن-رج بستن

اهل آن کار (کار بد)

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

 
بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی